| Ένα Μοναδικό Παιδί
Παρατηρώντας το τι μαθαίνει ένα παιδί |
Οι Θετικές Σχέσεις
Τι μπορούν να κάνουν οι ενήλικες |
Τα Ενισχυτικά Περιβάλλοντα Τι μπορούν να παρέχουν οι ενήλικες |
|
Γέννηση- 11 μηνών |
Ηρεμεί με το άγγιγμα και με τα πρόσωπα και τη φωνή των ανθρώπων.
Επιζητεί τη σωματική και συναισθηματική άνεση κουρνιάζοντας μέσα στην αγκαλιά των ενηλίκων που εμπιστεύεται. Στη περίπτωση που είναι αναστατωμένο, ηρεμεί όταν το αγκαλιάζουν, το λικνίζουν – κινούν μπρος πίσω – του μιλούν, η του προσφέρουν θαλπωρή μαζί με απαλή φωνή Εκδηλώνει ένα φάσμα συναισθημάτων όπως είναι η ευχαρίστηση, ο φόβος, και η αναστάτωση Αντιδρά συναισθηματικά στα αισθήματα των άλλων ατόμων (π.χ χαμογελάει όταν του χαμογελούν και καταλαμβάνεται από ανησυχία όταν ακούει να κλαίει ένα άλλο παιδί). |
Να εξακριβώσουν από τους γονείς όσο το δυνατόν περισσότερα για τα βρέφη προτού ενταχτούν σε ένα νέο περιβάλλον, ώστε οι ρουτίνες που θα ακολουθηθούν να είναι γνωστές και καθησυχαστικές.
Να χρησιμοποιούν τρόπους καθησύχασης όπως είναι το λίκνισμα και το αγκάλιασμα. |
Να μάθουν νανουρίσματα τα οποία τα παιδιά τα γνωρίζουν από το σπίτι τους και να τα μοιράζονται με τα άλλα παιδιά μέσα στο χώρο τους.
Να παρέχουν ένα αναπαυτικό και ήσυχο χώρο που θα ηρεμεί τα μωρά. Να παρέχουν ένα άνετο καθιστικό, όπως είναι ένας καναπές, ή μαξιλάρια για να είναι μαζί το βρέφος και το πρόσωπο του κλειδί. Να προτείνουν στους γονείς να φέρουν κάτι από το σπίτι τους, όπως είναι ένα αντικείμενο παρηγοριάς για το βρέφος τους. |
8-20 μηνών |
Χρησιμοποιεί γνωστούς ενήλικες για να μοιραστεί τα συναισθήματά του, όπως είναι η αναστάτωση, ή η ευχαρίστηση, και για να “ανεφοδιαστεί συναισθηματικά” όταν αισθάνεται κουρασμένο, αγχωμένο ή απογοητευμένο.
Αυξάνει σταδιακά η ικανότητά τους να κατευνάζονται από μόνα τους, και μπορεί να τους αρέσει να χρησιμοποιούν ένα αντικείμενο παρηγοριάς. Συμπράττει στις εμπειρίες της καθημερινής του φροντίδας (π.χ. στο ντύσιμό του). Αρχίζει να κατανοεί το “ναι” και το “όχι” και κάποια όρια που επιβάλλονται στη συμπεριφορά του. |
Να καθιερώσουν κοινές αντιλήψεις μεταξύ του σπιτιού και του κλινικού περιβάλλοντος, αναφορικά με τους τρόπους ανταπόκρισης στα συναισθήματα των παιδιών.
Να βεβαιωθούν ότι το πρόσωπο κλειδί παραμένει κοντά στο παιδί και του παρέχει μια ασφαλή παρουσία και ένα καταφύγιο όταν αυτό αισθάνεται ανήσυχο. Να στηρίζουν τα παιδιά που έχουν κυριευθεί από άγχος, εξαιτίας του αποχωρισμού τους από τους γονείς τους, αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά τους και καθησυχάζοντας τα. Να καθορίζουν σαφή και συνεπή όρια στη συμπεριφορά τους, καθώς και λογικές αν και τελικά απαιτητικές προσδοκίες. |
Να διαθέτουν βοηθήματα όπως είναι τα εικονογραφημένα βιβλία, τα παραμύθια, των οποίων το περιεχόμενο θα επικεντρώνεται σε ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, όπως: “Είμαι χαρούμενος”.
Να βάζουν τα παιχνίδια και τα αντικείμενα παρηγοριάς σε χώρους που μπορούν να τα πλησιάσουν εύκολα τα παιδιά. Να βεβαιώνονται ότι τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τα αντικείμενα παρηγοριάς από το σπίτι τους, όταν βρίσκονται στο κλινικό περιβάλλον. Να ανταλλάσουν πληροφορίες με τους γονείς, προκειμένου να επιτυγχάνουν τη διατήρηση της συνέπειας μεταξύ της ακολουθούμενης τακτικής στο σπίτι και εκείνης στο κλινικό περιβάλλον, έτσι ώστε να μη παραβιάζονται τα όρια της συμπεριφοράς των παιδιών . |
|
16-26 μηνών |
Έχει απόλυτη επίγνωση των συναισθημάτων των άλλων. Για παράδειγμα, δείχνει να ανησυχεί όταν ακούει κλάμα, και αντίθετα, να ενθουσιάζεται όταν ακούει μια γνωστή και χαρούμενη φωνή.
Παρατηρείται μια συνεχής αύξηση της βούλησης της επιμονής και της αποφασιστικότητας, που μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την εκδήλωση θυμού, αναστάτωσης και απογοήτευσης , των οποίων ο χειρισμός είναι δύσκολος (π.χ. μπορεί να εμφανίσουν εκρήξεις θυμού). Με την ενθάρρυνση και την ανάλογη υποστήριξη ανταποκρίνεται στη τήρηση μερικών κατάλληλων ορίων συμπεριφοράς. Αρχίζει να μαθαίνει ότι κάποια πράγματα είναι δικά του, κάποια άλλα τα μοιράζεται με τους άλλους, και κάποια άλλα ανήκουν σε άλλους. |
Να βοηθούν τα μικρά παιδιά να αναγνωρίσουν και να χαρακτηρίσουν τα συναισθήματά τους, όπως είναι η λύπη ή η χαρά, συζητώντας μαζί τους για τα δικά τους συναισθήματα και εκείνα των άλλων.
Να έχουν κατά νου και να επαγρυπνούν για τους ενδεχόμενους κινδύνους που μπορεί να απειλήσουν τα παιδιά, και συγχρόνως να αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα της ενθάρρυνσης να εξερευνήσουν το περιβάλλον και να επιχειρήσουν να αναλάβουν ένα λογικό κίνδυνο. Να περιορίσουν τα περιστατικά της απογοήτευσης και της διαμάχης ,μέσω της διατήρησης ευέλικτων ρουτινών , έτσι ώστε να μπορούν τα μικρά παιδιά να συνεχίσουν να ικανοποιούν τα ενδιαφέροντά τους. |
Να επιλέγουν βιβλία, ιστορίες και παραμύθια των οποίων οι ήρωες βοηθούν ο ένας τον άλλο.
Να διαθέτουν σε πολλαπλάσιο αριθμό κάποια αντικείμενα, ή βοηθήματα, προκειμένου να περιορίζονται οι διαμάχες μεταξύ των παιδιών (π.χ. τρία τρίκυκλα ποδηλατάκια ή δύο αντίγραφα του ίδιου βιβλίου). |
22-36 μηνών |
Όταν αισθάνεται την ανάγκη αναζητεί την άνεση και τη παρηγοριά από γνωστούς του ενήλικες.
Μπορεί να εκδηλώσει τα προσωπικά του συναισθήματα, όπως είναι: η λύπη, η χαρά, η οργή, ο φόβος, η ανησυχία. Ανταποκρίνεται στα συναισθήματα και τις επιθυμίες των άλλων. Γνωρίζει ότι ορισμένες ενέργειές του μπορούν να τραυματίσουν, ή να βλάψουν κάποιους άλλους. Προσπαθεί να βοηθήσει ή να παρηγορήσει άλλους όταν είναι στεναχωρημένοι. Επιδεικνύει κατανόηση και συνεργάζεται αποδεχόμενο κάποιους περιορισμούς και ρουτίνες. Μπορεί να συγκρατήσει τις ενέργειες/ συμπεριφορές του π.χ. να σταματήσει από μόνο του να κάνει κάτι που θα έπρεπε να αποφύγει. Σε συνεχή ανάπτυξη η ικανότητά του να αποσπάται και να ηρεμεί όταν είναι αναστατωμένος (π.χ. με το να απολαμβάνει μια καινούρια δραστηριότητα παιχνιδιού). |
Να υποστηρίζουν το συμβολικό παιχνίδι των παιδιών, αναγνωρίζοντας ότι ο υποκριτικός ρόλος μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του.
Να βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν ότι έχουν δικαίωμα να είναι ασφαλή από τους γύρω τους, και να τα ενθαρρύνουν να συζητούν μαζί τους με ποιους τρόπους θα μπορέσουν να αποφύγουν το τραυματισμό ή τη βλάβη των άλλων. Να βοηθούν τα παιδιά να αναγνωρίζουν το πότε οι ενέργειές τους βλάπτουν τους άλλους. Να είναι επιφυλακτικοί όταν περιμένετε από τα παιδιά να ζητήσουν “συγνώμη” προτού να κατανοήσουν τη σημασία του. |
Να έχουν προσυμφωνημένες διαδικασίες, που να δίνουν σε γενικές γραμμές το περίγραμμα του τρόπου ανταπόκρισης στις αλλαγές της συμπεριφοράς των παιδιών.
Να χρησιμοποιούν από κοινού με τους γονείς πρακτικές και τακτικές, που θα εξασφαλίζουν μια αμφίδρομη ανταλλαγή πληροφοριών , η οποία εφόσον κριθεί αναγκαίο μπορεί να πραγματοποιηθεί και με τη συμβολή ενός διερμηνέα ή μέσω ενός μεταφρασμένου υλικού. Να παρέχουν χώρους που να ανταποκρίνονται τις ανάγκες παραμονής των παιδιών με διαφορετικές ψυχικές διαθέσεις και συναισθήματα – π.χ. ήσυχους και αναπαυτικούς χώρους, καθώς και χώρους που να προσφέρουν τη δυνατότητα της ενεργούς εξερεύνησης. Να προσφέρουν βιβλία, ιστορίες, παραμύθια , μαριονέτες που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δείχνουν στα παιδιά τον τρόπο ανταπόκρισης τους στα συναισθήματα των άλλων και στο πως θα μπορούν να είναι χρήσιμα σε αυτά. |
30-50 μηνών |
Έχει πλήρη επίγνωση των δικών του συναισθημάτων και γνωρίζει ότι ορισμένες πράξεις και εκφράσεις του μπορούν να πληγώσουν τα συναισθήματα των άλλων.
Αρχίζει να αποδέχεται τις ανάγκες των άλλων, να τους επιτρέπει το δικαίωμα της σειράς τους στο παιχνίδι και μοιράζεται μαζί τους τα υλικά, μερικές φορές με τη στήριξη από άλλους. Συνήθως μπορεί να ανεχτεί την καθυστέρηση και αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι δυνατόν να εκπληρώνονται πάντοτε όλες οι επιθυμίες του. Συνήθως μπορεί να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του ανάλογα με τα γεγονότα, τις κοινωνικές συνθήκες και τις αλλαγές στις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες. |
Να κατονομάζουν και να συζητούν με τα παιδιά για ένα φάσμα συναισθημάτων και να καθιστούν σαφές ότι όλα τα συναισθήματα – ακόμη και ο θυμός – είναι δικαιολογημένα και αποδεκτά, όχι όμως και οι ανεπίτρεπτες συμπεριφορές τους.
Να υποδεικνύουν με το προσωπικό τους παράδειγμα το πώς χαρακτηρίζουν και χειρίζονται τα δικά τους συναισθήματα (π.χ. “Νοιώθω κάπως θυμωμένος και χρειάζομαι να ηρεμήσω, οπότε σκέπτομαι να….”.) Να ερωτούν τα παιδιά να τους πουν τη γνώμη τους για το τι πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι, προκειμένου να αισθανθούν καλύτερα όταν είναι λυπημένοι ή θυμωμένοι. Να επιδεικνύουν το προσωπικό τους ενδιαφέρον και το σεβασμό τους για τους άλλους, τα ζωντανά πλάσματα και το περιβάλλον. Να εγκαταστήσουν ρουτίνες με αναμενόμενη τη σειρά και τα γεγονότα τους. Να προετοιμάζουν τα παιδιά για τις αλλαγές που μπορεί να συμβούν στη ρουτίνα τους. Να ανταλλάσσουν με τους γονείς τις απόψεις τους για την λογική των ορίων της συμπεριφοράς και των προσδοκιών των παιδιών τους, προκειμένου να τηρήσουν μια κοινά αποδεκτή προσέγγιση. Να υποδεικνύουν στα παιδιά τους τρόπους και να συμπεριλαμβάνουν τη συμμετοχή τους στην επίλυση των προβλημάτων και των συγκρούσεών τους. Να συνεργάζονται με τα παιδιά για την εφαρμογή ρητών κανόνων που αφορούν τη φροντίδα και το σεβασμό του περιβάλλοντος. |
Να προσφέρουν στα παιδιά, για παρατήρηση και σχολιασμό φωτογραφίες και εικόνες στις οποίες θα αποτυπώνονται τα διάφορα συναισθήματα.
Να χρησιμοποιούν κούκλες με ανθρώπινα χαρακτηριστικά και συναισθηματικές εκφράσεις (Persona Dolls), προκειμένου να βοηθούν τα παιδιά να κατανοούν τα συναισθήματα τους, να βρίσκουν τρόπους να κάνουν τους άλλους να αισθάνονται καλύτερα και να μπορούν να διαχειρίζονται συγκρουόμενες απόψεις. Να προσφέρουν ένα εύρος μουσικών επιλογών οι οποίες να ανταποκρίνονται στις διάφορες ψυχικές διαθέσεις των παιδιών. Να θέτουν σε εφαρμογή τρόπους με τους οποίους τα παιδιά να μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους (π.χ. κρεμώντας τη φωτογραφία τους επάνω σε ένα “δένδρο συναισθημάτων” ή κρεμώντας φατσούλες με συναισθήματα σε ένα σκοινί) Να προσφέρουν στα παιδιά γνωστές και προβλέψιμες καθημερινές δραστηριότητες , στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι ευκαιρίες για τη συμμετοχή τους στις μικροδουλειές του σπιτιού, όπως είναι το ξεσκόνισμα των ρούχων, το στρώσιμο του τραπεζιού ή η απομάκρυνση των παιχνιδιών. Να βοηθούν τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες να χρησιμοποιούν μια σειρά από φωτογραφίες που να απεικονίζουν τις συνήθεις δραστηριότητες μέσα στο χώρο που κινούνται. Να θέτουν, να αποσαφηνίζουν και να διατηρούν σαφή, λογικά και συνεπή όρια συμπεριφοράς των παιδιών, έτσι ώστε αυτά να αισθάνονται ασφαλή και προστατευμένα στο παιχνίδι τους και τις άλλες δραστηριότητές τους. Να χρησιμοποιούν τις κατάλληλες φωτογραφίες για να δείχνουν στα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες τις αναμενόμενες από μέρους τους συμπεριφορές. Να προσφέρουν υλικό για μια ποικιλία θεματικών ρόλων. Να διαθέτουν στα παιδιά ένα ασφαλή χώρο, για να μπορούν να ηρεμούν ή να παραμένουν εκεί όταν χρειάζονται ένα ήσυχο περιβάλλον. Να παρέχουν δραστηριότητες που να βοηθούν τα παιδιά να αναπτύσσουν ασφαλείς τρόπους αντιμετώπισης του θυμού τους και των άλλων έντονων συναισθημάτων τους. |
40-60+ μηνών |
Αντιλαμβάνεται ότι οι δικές του ενέργειες μπορούν να επηρεάσουν τους άλλους. Για παράδειγμα, αναστατώνεται, ή προσπαθεί να καθησυχάσει ένα άλλο παιδί όταν συνειδητοποιεί ότι το έχει αναστατώσει.
Γνωρίζει τα όρια που του έχουν τεθεί, καθώς και τις αναμενόμενες συμπεριφορές του ανάλογα με το περιβάλλον που βρίσκονται. Αρχίζει να μπορεί να συζητά, να διαπραγματεύεται και να επιλύει προβλήματα χωρίς επιθετικότητα. Ο Στόχος της Ενωρίς Μάθησης Να συζητούν τα παιδιά το πώς τα ίδια και οι άλλοι βιώνουν και εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους . Να μιλούν για τη συμπεριφορά – τη δική τους και των άλλων – και τις συνέπειές της, και να αναγνωρίζουν ότι κάποια από τη συμπεριφορά είναι απαράδεκτη. Να εργάζονται ως μέρος μιας ομάδας ή ενός τμήματος, και να κατανοούν και να ακολουθούν τους κανόνες. Να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους σε διαφορετικές καταστάσεις και να κάνουν όταν χρειαστεί, τις κατάλληλες αλλαγές στη ρουτίνα τους. |
Να συζητούν για τις δίκαιες και τις άδικες καταστάσεις, τα συναισθήματα των παιδιών απέναντι στην αδικία, και για το πώς μπορούν να κάνουν τα πράγματα δίκαια.
Να υποδεικνύουν με τη δική τους συμπεριφορά το σεβασμό τους στο δίκαιο (π.χ. με το δίκαιο τρόπο συμμετοχής των παιδιών στα μικροθελήματα και τις δουλειές του σπιτιού). Να επαγρυπνούν αποφεύγοντας τη διάπραξη αδικιών, και να επιτρέπουν στα παιδιά να διαπιστώνουν ότι αυτές αντιμετωπίζονται και διευθετούνται άμεσα. Να επικροτούν και να επαινούν τη θετική συμπεριφορά των παιδιών, εξηγώντας τους ότι αυτό κάνει τα παιδιά και τους ενήλικες να νοιώθουν ευτυχέστεροι. Να ενθαρρύνουν τα παιδιά να βλέπουν και να διαχειρίζονται τα διάφορα ζητήματα και από τη σκοπιά των άλλων. Να βεβαιώνονται ότι παρέχονται στα παιδιά οι κατάλληλες ευκαιρίες να αναγνωρίζουν και να συζητούν για τη σκοπιμότητα των ορίων, έτσι ώστε να κατανοήσουν γιατί υπάρχουν και το τι εξυπηρετούν. Να αφιερώνουν επαρκή χρόνο για να ακούνε τα παιδιά με ιδιαίτερη προσοχή, σεβασμό , ευγένεια και καλοσύνη, και να τους εξηγούν γιατί αυτή η στάση τους απέναντι τους είναι σημαντική. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν ότι θα μπορεί να ακουστεί η άποψή τους, όταν θα πρέπει να υπερασπιστούν τις σε βάρος τους ενδεχόμενες αδικίες. |
Να οργανώνουν χρονικούς κύκλους με μικρές ομάδες παιδιών, όπου τα παιδιά θα μπορούν να εξερευνούν τα συναισθήματά τους. Για παράδειγμα, να βοηθούν τα παιδιά να ανακαλούν στη μνήμη τους πότε ήταν ευτυχισμένα, πότε αναστατωμένα και πότε ένοιωθαν μοναξιά.
Να παρέχουν στα παιδιά δραστηριότητες που να απαιτούν τη διαδικασία του “δίνω και παίρνω”, ή το δίκαιο μοίρασμα πραγμάτων. Να χρησιμοποιούν κούκλες με πρόσωπα (PersonaDolls), που να βοηθούν τα παιδιά να σκέπτονται δίκαιους τρόπους αρμονικής συνύπαρξης με τους άλλους. Να συμπεριλαμβάνουν την ευθύνη της πιστής εφαρμογής από τα παιδιά μιας σειράς από κοινά αποδεκτούς κώδικες καλής συμπεριφοράς. Να παρέχουν βιβλία με ιστορίες που να αναφέρονται σε ήρωες που ακολουθούν, ή παραβιάζουν ορισμένους κανόνες, και στις συνέπειες που έχει αυτή η συμπεριφορά τους για τους άλλους. Να προετοιμάζουν προσεκτικά τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες , – όπως πχ. αυτά στο φάσμα της αυτιστικής διαταραχής – για οποιεσδήποτε από τις αλλαγές που αφορούν τη ρουτίνα τους.
|
