Το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών είναι μια αισθητικό-κινητική διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από μια ασυγκράτητη ανάγκη του ατόμου να κουνάει τα πόδια του, και η οποία συχνά συνοδεύεται από ενοχλητικές αισθήσεις στα πόδια ή σε άλλα μέρη του σώματος. Μολονότι το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών θεωρείτο παραδοσιακά ως μια διαταραχή της μέσης και προχωρημένης ηλικίας, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι αυτό μπορεί να συμβεί και στην παιδική ηλικία. Προκειμένου να εκτιμηθούν η σοβαρότητα και η λειτουργική επίπτωση των συμπτωμάτων αυτού του συνδρόμου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η Κλίμακα της Σοβαρότητας του Παιδιατρικού Συνδρόμου των Ανήσυχων Ποδιών – μια κλίμακα που ολοκληρώνεται από τα παιδιά και συμπληρώνεται από ένα ξεχωριστό ερωτηματολόγιο που αφορά τους γονείς. Ωστόσο, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η χρησιμοποίηση αυτής της κλίμακας δεν έχει ακόμη επικυρωθεί επισήμως. Για να αποφασιστεί η ανάγκη της θεραπευτικής παρέμβασης είναι καίριας σημασίας να εκτιμηθεί όχι μόνο η σοβαρότητα των συμπτωμάτων του συνδρόμου, αλλά και η επίπτωσή τους στον ύπνο, τη γνώση και τη ψυχική διάθεση του ασθενούς.
Τα προτεινόμενα κριτήρια για τη διάγνωση του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών στα παιδιά από την Διεθνή Ομάδα Μελέτης του Συνδρόμου των Ανήσυχων Ποδιών
- Α) Το παιδί είναι απαραίτητο να έχει και τα τέσσερα σημαντικά διαγνωστικά κριτήρια που αναφέρονται στον ενήλικα, και τα οποία περιλαμβάνουν : α) την ασυγκράτητη τάση του να κουνάει τα πόδια του, επειδή του προκαλούν μια δυσάρεστη αίσθηση, β) η εμφάνιση και ηεπιδείνωση του συνδρόμου με την ανάπαυση και την απραξία του παιδιού, γ) την εκδήλωσή του συνήθως το απόγευμα ή το βράδυ, και δ) την ανακούφιση του από τις ενοχλητικές αισθήσεις με την κίνηση των ποδιών.
και
- Το παιδί περιγράφει τη κατάστασή του με δικά του λόγια τα οποία αντικατοπτρίζουν τη δυσφορία που του προκαλούν τα πόδια του (Για να περιγράψει τα συμπτώματά του, το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί λέξεις ή φράσεις, όπως είναι: το ωχ, αχ, το γαργαλητό, το περπάτημα αραχνών στα πόδια, η πολλή ενέργεια στα πόδια κά)
ή
- Το παιδί να εκπληρώνει και τα τέσσερα βασικά διαγνωστικά του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών για τον ενήλικα, όπως αναφέρονται στο (Α)
και
- Να υπάρχουν δύο ή τρία από τα ακόλουθα κριτήρια: α) η ανάλογα με την ηλικία του,διαταραχή του ύπνου, β)ένας βιολογικός γονέας ή αδελφός να έχει το συγκεκριμένο σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών, γ) το παιδί να έχει ένα πολύ-υπνογράφημα που να αποδεικνύει ότι ο δείκτης της περιοδικής κίνησης του άκρου είναι μεγαλύτερος του 5 ανά ώρα ύπνου.
Η διάγνωση της διαταραχής της περιοδικής κίνησης του άκρου προϋποθέτει τη πραγματοποίηση ενός πολύ-υπνογραφικού ελέγχου.
Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις από βιοχημικές, νεύρο-απεικονιστικές και μεταθανάτιες μελέτες, που υποδηλώνουν ότι η έλλειψη του σιδήρου διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στη παθοφυσιολογία του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών. Και συγκεκριμένα, από επιστημονικές αναφορές έχει διαπιστωθεί ότι τα επίπεδα του σιδήρου στο αίμα – ενός βιοχημικού δείκτη της κατάστασης του σιδήρου – είναι χαμηλά. Τα παραπάνω στοιχεία έκαναν πολλές συγγραφείς να προτείνουν τον ανιχνευτικό έλεγχο και τη παρακολούθηση των επιπέδων της φερριτίνης στον ορό του αίματος σε όλα τα παιδιά για τα οποία υπάρχει η υποψία ότι πάσχουν από το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών. Ωστόσο, δεν υπάρχει γενική παραδοχή, σχετικά με το ποιά επίπεδα σιδήρου είναι ενδεικτικά της έλλειψης σιδήρου στα παιδιά. Στους ενήλικες, ενδεικτικά του αυξημένου κινδύνου εκδήλωσης του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών, θεωρούνται τα 50μg/L και κάτω του σιδήρου στο αίμα.Επιπλέον, τα επίπεδα της φερριτίνης στον ορό να ερμηνεύονται και να αξιολογούνται με ιδιαίτερη προσοχή, αφού μπορεί να ποικίλλουν σημαντικά και κυρίως μετά από μια εμπύρετη νόσο.
Η θεραπευτική αγωγή
Η θεραπευτική αντιμετώπιση των ήπιας ή μέτριας σοβαρότητας περιστατικών του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών/ της διαταραχής της περιοδικής κίνησης του άκρου, δεν είναι φαρμακολογική (πχ., στις περιπτώσεις με ήπια ή μέτρια επίπτωση στον ύπνο, εφαρμόζεται η γνωσιακή- συμπεριφορική ψυχοθεραπεία). Αυτή περιλαμβάνει την εγκατάσταση υγιεινών συνηθειών ύπνου, τη σωματική δραστηριότητα, και την αποφυγή των θεωρούμενων ως παραγόντων επιδείνωσης του συνδρόμου, όπως είναι: ο ανεπαρκής, για την ηλικία του παιδιού, ύπνος, το ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου, τα χαμηλά αποθέματα σιδήρου στο σώμα, ο πόνος, η καφεΐνη, η νικοτίνη – το κάπνισμα–, το αλκοόλ, και ορισμένα φάρμακα (πχ., οι SSRIs, τα αντιισταμινικά, και τα νευροληπτικά).
Οι ενδείξεις που αφορούν την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής θεραπείας είναι πολύ περιορισμένες, και μέχρι σήμερα, κανένα φάρμακο δεν έχει πάρει την έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, για τη θεραπεία του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών στα παιδιά. Για τα σοβαρά περιστατικά έχει προταθεί η, εκτός επίσημης συνταγογραφικής ένδειξης, χορήγηση της L- Dopa ή των άλλων ντοπαμινεργικών παραγόντων , αφού βεβαίως προηγηθεί η συζήτηση με ένα επαγγελματία, ειδικό στο αντικείμενο του παιδικού ύπνου. Μολονότι δεν υπάρχει ομόφωνα αποδεκτή θέση για το ποια επίπεδα φερριτίνης στα παιδιά θα πρέπει να θεωρούνται χαμηλά, ορισμένοι ειδικοί προτείνουν την από του στόματος συμπληρωματική χορήγηση σιδήρου (50 έως 65 mg στοιχειακού σιδήρου, μία ή δύο φορές την ημέρα), και τον επανέλεγχο των επιπέδων της φερριτίνης μετά από 2 – 3 μήνες.