Κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών της ζωής υπάρχει μεγάλη ποικιλία στη συμπεριφορά των βρεφών. Αυτό οφείλεται, εκτός από το βαθμό αναπτυξιακής ωριμότητας και την φυσική κατάσταση του βρέφους, και σε άλλους παράγοντες όπως είναι ο βαθμός εγρήγορσης ή υπνηλίας, η πείνα ή ο κορεσμός του. Στη φάση αυτή η μητέρα χρειάζεται την κατάλληλη υποστήριξη και βοήθεια προκειμένου να επιτύχει η εγκατάσταση του θηλασμού. Η εξέταση του νεογέννητου θα πρέπει να περιλαμβάνει και μια συζήτηση με τους γονείς αναφορικά με ενδεχόμενες ανησυχίες τους που σχετίζονται με τη φυσιολογική συμπεριφορά των νεογνών. Στη συνέχεια τα ευρήματα της εξέτασης θα πρέπει να εξηγηθούν στους γονείς με έναν τρόπο ώστε να γίνουν κατανοητά από τους γονείς. Η περιγραφή που ακολουθεί θα βοηθήσει στην κατανόηση του εύρους της αναμενόμενης συμπεριφοράς ενός νεογέννητου μωρού.
Οι καταστάσεις του ύπνου και της εγρήγορσης
Οι πρώτες μέρες της ζωής ενός νεογέννητου συνήθως καλύπτονται από παρατεταμένες περιόδους ύπνου με ενδιάμεσα μικρά διαστήματα εγρήγορσης. Η διάρκεια κατά την οποία το μωρό είναι ξύπνιο αυξάνεται σταδιακά και περιλαμβάνει περιόδους ανησυχίας, κλάματος και ηρεμίας. Από τις πρώτες μέρες ζωής το βρέφος αλληλεπιδρά με τους γονείς του μέσω της μεταβολής των καταστάσεων της εγρήγορσής του. Η οποιαδήποτε εξέταση στο νεογέννητο θα πρέπει να πραγματοποιείται στην ιδανική φάση εγρήγορσης, δηλαδή όταν το βρέφος είναι ήρεμο με τα μάτια του ανοικτά και με ή χωρίς άτακτες κινήσεις των χεριών και των ποδιών του.
- Αυτά αντιπροσωπεύουν τη νευρολογική ωρίμανση του νεογέννητου και παρατηρούνται από την ηλικία κύησης των 32 εβδομάδων. Κάποια από αυτά τα αντανακλαστικά μπορεί να βοηθούν στην εγκατάσταση της συμμετρίας στην κίνηση, ενώ άλλα θεωρείται ότι έχουν περιορισμένη αξία στην εξέταση ενός τελειόμηνου νεογνού. Το αντανακλαστικό του Moro αποτελεί το γνωστότερο από όλα τα νεογνικά αντανακλαστικά. Αυτό μπορεί να προκληθεί με διάφορους τρόπους. Η συνήθης μέθοδος είναι η απότομη, ήπια πτώση της κεφαλής κατά 2.5 εκατοστά με την απομάκρυνση του χεριού του εξεταστή που το υποστηρίζει. Η αντίδραση του μωρού περιλαμβάνει την συμμετρική ευρεία απαγωγή των χεριών και το άνοιγμα των δακτύλων του. Αμέσως μετά τα χέρια πλησιάζουν μεταξύ τους μιμούμενα τον εναγκαλισμό. Το αντανακλαστικό υποχωρεί γρήγορα και δεν εκλύεται μετά τους 6 μήνες.
- Τα αντανακλαστικά της βάδισης και της παραμονής σε όρθια θέση παρατηρούνται τις πρώτες εβδομάδες της ζωής και προκαλούνται όταν τα πέλματα του ποδιού τοποθετηθούν επάνω σε μια σταθερή επιφάνεια.
- Τα αντανακλαστικά της αναζήτησης και του θηλασμού παρατηρούνται κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Το δυνατό και συμμετρικό αντανακλαστικό της παλαμιαίας σύλληψης είναι παρόν, αλλά υποχωρεί γρήγορα τους επόμενους 4-5 μήνες.
- Τα μωρά είναι ευαίσθητα στο φως και στον ήχο από τη γέννηση. Η οπτική ανταπόκριση ποικίλλει κατά τη γέννηση. Από τη γέννηση και μετά, ή εντός μερικών ημερών, τα βρέφη στρέφουν τα μάτια τους προς την κατεύθυνση μιας μεγάλης και διάχυτης πηγής φωτός και κλείνουν τα μάτια τους όταν απότομα πέφτει πάνω τους το δυνατό φως.
- Τα βρέφη δεν εστιάζουν το βλέμμα τους μέχρι την ηλικία των 3 μηνών και ένα αντικείμενο ή ένα πρόσωπο θα πρέπει να βρεθεί σε απόσταση 30 εκατοστών από το μωρό, προκειμένου αυτό να δείξει ενδιαφέρον και να εστιάσει το βλέμμα του. Τα βρέφη συνήθως στρέφουν τα μάτια τους για να παρακολουθήσουν ένα πρόσωπο το οποίο κινείται εντός οπτικού πεδίου που αντιστοιχεί στο τεταρτημόριο του κύκλου.
- Η αντίδραση έκπληξης (ξαφνιάσματος) σε ένα απότομο δυνατό θόρυβο είναι παρούσα. Τα μάτια του μωρού μπορεί να στραφούν προς την κατεύθυνση μιας κοντινής πηγής συνεχούς θορύβου, όπως ένα κουδούνι. Παρατηρείται επίσης στιγμιαία ακινησία και ηρεμία ως αντίδραση σε ασθενέστερους συνεχείς θορύβους.
Μέσα σε λίγες ημέρες από τη γέννηση τα βρέφη εδραιώνουν μια αλληλεπίδραση με τα άτομα που τα φροντίζουν μέσω βλεματικής επαφής, αυτόματων ή μιμητικών εκφράσεων του προσώπου τους και συντονισμού της κατάστασης ύπνου- εγρήγορσης. Οι αλληλεπιδράσεις και άλλες ανεπαίσθητες ενδείξεις ατομικότητας οι οποίες εμφανίζονται στα βρέφη από τη γέννησή τους και μετά, ενισχύουν τους συναισθηματικούς δεσμούς ανάμεσα στα βρέφη και στα άτομα που τα φροντίζουν.